Een hele brok...

... te veel te doen, te weinig tijd en een vergeetachtig hoofd! Maar toch, ik ben mijn blof offline blijven schrijven:

23 februari tot 3 maart – Terreinwerk Masako

Het terreinwerk in Masako heeft wat tijd gekost want ik heb tegelijk met het traceren van twee grids de drie nieuwe techniekers vangst/hervangst aangeleerd. Enfin twee, een derde is op terrein met Mukinzi in het reservaat Yoko. De drie nieuwe techniekers zijn alle drie biologen, wat mij enorm de taak vergemakkelijkt, ze begrijpen veel sneller de mogelijke problemen en doelen van het onderzoek. We gaan proberen drie teams van twee techniekers te vormen, telkens een bioloog en een afgestudeerde van ISEA Bengamissa, te vergelijken met onze land- en bosbouwingenieurs. Ik denk dat het allemaal wel gaat los lopen zo. Er zijn wat klachten geweest over de manier waarop de wetenschappers de techniekers behandelen en over de condities op terrein en in Masako hebben we daar (te) lang over gediscussieerd, maar dat was nodig om alles te kunnen oplossen. Voor de rest heb ik het programma voor vangst/hervangst analyses aangeleerd aan alle techniekers en gaan we dat de komende maanden perfectioneren. Er resten er mij nog drie momenteel, jammer genoeg is de helft al gepasseerd. Gelukkig zijn in Masako beide grids wel gecreëerd, al heeft de grid in primair regenwoud ons veel kopzorgen bezorgd (lijnen die verkeerd vertrokken waren etc.). Ik heb pas nu een beetje door hoe je een grid maakt zonder al te veel afwijkingen in primair regenwoud, leren kost tijd zeker? De twee nieuwe techniekers waar ik mee gewerkt heb in Masako, vallen mij in ieder geval mee. Je voelt toch echt dat het mensen zijn met een ander opleidingsniveau.

4 maart – 9 maart: Kisangani

Een kort verblijf in Kisangani om een hele hoop zaken voor te bereiden en te regelen. Eerst hebben we het weerstation gemonteerd op het dak van LEGERA, dat zal de onderzoekers van UNIKIS toelaten om eerstehands weergegevens te hebben, direct in elektronische vorm. Ondertussen heb ik de collega’s uitgenodigd voor een avondje iets rustig te gaan drinken, dat ons heeft toegelaten om een avond de wetenschap te vergeten en te babbelen over een hele hoop dingen. Het internet is hersteld op de faculteit, grotendeels dankzij Juakaly & mij, nu maar hopen dat alles goed blijft lopen de komende maanden, maar persoonlijk heb ik er een redelijk goed oog op. Ondertussen probeer ik ’s avonds als ik wat tijd over heb, hoewel ik dat eigenlijk sowieso niet heb, te kijken naar de computers van het internetcafé dat bij ons op de faculteit geïnstalleerd is. Op het einde van mijn reis moet dat café autonoom kunnen werken, maar dat zal wel lukken, nog één avond stabiele stroom en dat is al in orde. Van stroom gesproken, dat is de laatste tijd in Kisangani precies redelijk stabiel. Natuurlijk, als ik terug gekomen ben van terrein, viel de stroom net uit & de dag voor ik moest vertrekken was het van hetzelfde, met andere woorden, SNEL (de elektriciteitsmaatschappij) doet het ervoor precies. Bon voor de rest hebben we een onderzoeksgroepsvergadering gehad voor LEGERA, zowat de eerste sinds zeer lang, denk ik, en min of meer op mijn aandringen, maar met de goedkeuring van iedereen. Op die vergadering, die drie uur heeft geduurd, hebben we een hele hoop kwesties kunnen bespreken en oplossen, onder andere een aantal problemen van alle doctoraatsstudenten op terrein. Een memorabel moment tijdens de vergadering: twee delegaties komen ons bezoeken, één van WWF en één van de UCL Louvain-La-Neuve met de rector van UNIKIS erbij. We zijn in volle vergadering, Dudu kan niet anders dan één van de delegaties te ontvangen maar wij weigeren onze vergadering op te schorten dus de delegatie van UCL komt naar boven met de vice-decaan. En zij begint ons voor te stellen eindigend met: “Et nous avons même un Belge”! Het is eens iets anders dan voorgesteld worden als lid van LEGERA, zoals ik voorgesteld wordt door Dudu ;-)! En je moest de reactie zien van één van de proffen die zijn ogen open trok als hij een witte man zag diep in de gangen van UNIKIS haha, het is niet te geloven eigenlijk.

10 maart – 18 maart: Terreinwerk Yoko

In het Yoko reservaat waren de grids in principe al ter plaatse. Maar na controle hebben we besloten één grid heraan te leggen, de andere moet ik morgen, op hoop van zegen, nog controleren! Ondertussen is de elektriciteitsinstallatie van het station door onze techniekers gebeurd en die laat mij toe om dit te typen. Niet dat je daar veel bij moet voorstellen, een generator en wat kabels en contacten, maar voor hier is dat al heel veel.

De Yoko is ook dé plaats voor pipi, een soort (vooral nachtactief) vliegend insect, opnieuw van het stekende en bloedzuigende soort en bovendien lekker klein, zodat je ze niet eens merkt, tot ’s avonds alles begint te jeuken natuurlijk. Dat hoort bij terreinwerk in een tropisch regenwoud.

Ondertussen hebben we de grids gecontroleerd en heraan gelegd waar nodig, gelukkig was dat snel gebeurd. In beide grids is de eerste vangstsessie ondertussen achter de rug, met goede resultaten, vooral in de reeds bestaande grid. Ook in de nieuwe zal het wel los lopen, maar daar zijn de dieren duidelijk nog niet gewend aan onze vallen en het aas. De eerste dag waren er twee dieren (op 100 vallen!), maar de laatste dag was het aantal toch al opgelopen tot 11. Ik heb de techniek van mijn collega’s verbeterd voor de vangst/hervangst en ze kunnen nu goed overweg met de pc (vooral het programma dat we gebruiken voor het ingeven van vangst/hervangst gegevens).

Zelf heb ik toch wat werk kunnen doen, ondanks het terreinwerk en de jeuk langs alle kanten. Een stuk van het eeuwigdurende artikel herschreven, weergegevens van het station gerangschikt in een excel bestand, … . De laatste avond hebben we ook een film getoond voor de kinderen hier (op de laptop) en de foto’s die we hier hebben genomen. Vooral dat laatste vinden ze plezant. Ik had voor iedereen ook een lekstok meegenomen.
Zelf heb ik geleerd hoe je rode bosmieren kunt tegenhouden: gewoon een lijn aanleggen van maniok-poeder en ze blijven op een afstand, werkt zeer effectief en kost niks!

Voila, morgen de laatste dag alweer en een gefaseerde terugkeer naar Kisangani, wie weet is er internet & elektriciteit tesamen zodat ik deze tekst op het net kan zwieren… .

Terreinwerk Lubutu

Van paaszondag heb ik zeer weing gemerkt, ’s ochtends een vangstsessie PK80, de eerste CMR vangst, niet enorm veel dieren maar goed, het is een eerste sessie en dan zijn de knaagdieren vaak nog heel alert voor de grijze dozen die overal verspreid staan over hun habitat. In de namiddag terug naar Kisangani, 80 kilometer goede weg voor de boeg, dankzij de afwezigheid van verkeer en de goede weg (relatief toch), is het op minder dan 2 uur gebeurd. Onderweg een paar paasfeesten gepasseerd, dansende mensen rond/in de kerk etc. ’S avonds dan toch een beetje paassfeer, eerst een aangenaam gesprek met Valentin Vasombola, een professor botanist van de faculteit die nu rector is van een andere instelling in de buurt van Bukavu, waar het onderzoek ook gaat naar beheer van de wildparken, oa met gorilla’s en waar ze proberen om de gemeenschap te betrekken bij het beheer van deze gemeenschappelijke reservaten. Blijkbaar werkt dat redelijk goed ook. Na het gesprek met de kinderen van Juakaly & de papa op paasuitstap, voor België stelt het niet veel voor maar voor de kinderen is het een festijn: met nieuwe kleren naar een ‘alimentation moderne’ gaan. Zo’n alimentation moderne is het equivalent van onze kruidenierswinkeltjes maar voor de kinderen moet het zoiets zijn als naar de Makro of Ikea of.. gaan bij ons. In ieder geval grappig, Juak had een kleine vogel gevangen (ijsvogeltje) wat de kinderen geweldig vonden. Hij heeft het later toch vrij gelaten, tot grote consternatie van de kinderen de dag erna. Maandag voorbereiden voor het veldwerk aan de Yoko, dinsdag alweer op weg…

Veldwerk in het Yoko-reservaat

Weer aangekomen aan de Yoko, het voelt al een beetje als thuiskomen. Toch zal het hier al de laatste keer zijn deze reis dat ik hier tijdens een vangstsessie kan blijven, de volgende sessie ben ik weer op 80 kilometer route Lubutu en kan ik misschien één dag hier zijn, de sessie erop ben ik “al” half op weg naar huis. De eerste dagen hier hebben we vangst/hervangst gecombineerd met wegvangsten, na de vangst/hervangst hebben we alle vallen uitgezet voor de wegvangsten.

Misschien is het nu het geschikte moment om kort uit te leggen wat ik doe, voor de mensen die mijn onderzoek kennen, paragraaf overslaan ;-). Wel, ik vang muizen. Het is te zeggen, wij doen onder andere onderzoek binnen onze groep van de Universiteit Antwerpen naar de ecologie en taxonomie van knaagdieren. Dat wil zeggen dat we eerst en vooral een zicht proberen te krijgen op welke dieren waar voorkomen. Hiervoor zijn de wegvangsten nodig, het is te zeggen, nemen van stalen (maw doden vna knaagdieren). Als je dat niet doet, kun je geen grondige studie doen van de dieren en heb je geen referentiemateriaal. Jammer genoeg is dat dus een sine qua non vooraleer je ander onderzoek kan beginnen. Dat stadium is hier al relatief ver gevorderd, maar we zijn nu alle punten op de i aan het zetten en nieuwe (moleculaire) technieken aan het toevoegen aan de al gekende informatie. Daarnaast doen we ook onderzoek naar de ecologie van knaagdieren, maw kijken hoe de populaties evolueren, hoe knaagdieren zich verplaatsen, hoe ze zich voeden, voortplanten, etc. Dat alles vanuit een fundamenteel wetenschappelijk oogpunt en een meer toegepast oogpunt, bijv. ziektes overgedragen via knaagdieren of bestrijding van pestsoorten voor de landbouw. Zelf doe ik fundamenteel onderzoek naar het aanpassingsvermogen van knaagdieren. Ik onderzoek welke soorten zich hoe kunnen aanpassen aan veranderende milieu-omstandigheden in een tropisch klimaat. Vandaar dat we vangst/hervangst onderzoek doen (muizen leven vangen, merken, terug loslaten en vervolgens opvolgen gedurende de volgende vangstsessies en –dagen). Hiermee kunnen we dan bijv. de levensduur in natuurlijke omstandigheden inschatten, de afstanden afgelegd, etc. Ik vang telkens op dezelfde manier (in grids van 100x100m met 100 vallen) in het primair regenwoud (origineel habitat) en in een verwilderd veld (afgeleid habitat) om deze twee te vergelijken. Dit doen we dan weer op drie plaatsen rond Kisangani: Masako, Yoko, PK80 route Lubutu. Deze drie plaatsen zijn gescheiden door drie grote rivieren waardoor drie onafhankelijke replicaten mogelijk zijn (wetenschappelijke taal om te zeggen dat de drie plaatsen een andere knaagdierfauna hebben aangezien de rivieren barrières vormen voor migraties). Voila in het kort wat ik doe, nu verder met het verhaal.

Aan de Yoko is er niet zo heel veel interessants te vertellen, de mensen zijn blij ons te zien, vooral de kinderen die elke avond een film willen, maar dat heb ik deze keer afgehouden tot de allerlaatste dag vandaag, ’s avonds laat ik de foto’s zien van ons verblijf hier. Ze krijgen dan allemaal van mij een lekstok en kunnen de film bekijken en dan is het hele dorp dolgelukkig. De vangsten zijn gelukkig ook beter als de eerste keer, we halen toch rond de 10 dieren in de grid in het primair regenwoud en er zitten al redelijk veel hervangsten tussen. De grid in de jachère doet het goed. Tegelijk met de vangst/hervangst heb ik ook een wegvangst-sessie gehouden om de taxonomie van de knaagdieren op linkeroever nog eens onder de loep te nemen. Er zitten een aantal speciale dingen tussen. We hebben zowat overal gevangen en zo hebben we al een paar Petrodromussen gevangen (olifantspitsmuizen). Een collega die de taxonomie ervan bestudeert zal er zeer blij mee zijn (trouwens de enige vrouw in het hele team van ons laboratorium LEGERA hier). Daarnaast ook een grote Cricetomys (het type grote rat - +/- 1 kg - dat leert ontmijnen in Tanzania, zie www.apopo.org) en een paar Colomys’en (een soort rat dat ik nog nooit gezien had maar frequent voorkomt langs kleine riviertjes overal in tropisch Afrika). Een 20-tal vangsten de laatste dagen en de eerste dagen (toen de vallen nog verdeeld waren tussen vangst/hervangst en wegvangst) een 10-tal, maakt dat we op de voorlaatste dag aan 105 dieren zitten. Nog twee dagen vangen, het totaal zal allicht rond de 150 liggen.

Jammer genoeg is het totaal de dag erna maar pover, 8 specimen, dus we zullen allicht morgen eindigen rond de 120 à 130. Vandaag is de laatste dag, morgen vertrekken we in fases (één moto, drie personen). Vanavond is het feest in het dorp, we gaan de foto’s en filmpjes tonen die we gemaakt hebben, altijd garantie voor plezier en ik heb zoals meestal een zak lolly’s meegenomen. Vanavond is het ook betaaldag dus normaal gezien zal iedereen goed gezind zijn straks, als alles goed loopt! Ondertussen is één van onze techniekers in een slechte bui, maar hij kent na 1 jaar onderzoek nog steeds niet hoe de sexuele conditie van een rat te bepalen, iets wat normaal gezien toch wel zou mogen aangezien hij dat moet doen met elke rat die door zijn handen gepasseerd is. Blijkbaar is tellen ook een onmogelijkheid, hij slaagt er niet in een schuifpasser te lezen. Tja, ik weet het ook niet. Als het van mij afhangt, laten we hem gaan, maar zo simpel is het jammer genoeg niet. Ondertussen ga ik de teams samenstellen en in mei zal het aan de collega’s zijn om mij hun kunnen te tonen. Ik ben er zelf nog wel en ga nog mee op terrein op één missie (van de twee die tegelijk zullen plaatsvinden), maar voor de rest volg ik de gang van zaken en observeer de fouten. Morgenavond dus terug in Kisangani voor enkele dagen, tot maandagavond.

Intermezzo: Kisangani

Tussendoor een paar dagen in Kisangani, waar ik eerst mijn stalen orden tot laat ’s nachts, de dag nadat ik terug ben gekomen van terrein. De dag erna ben ik dus pas laat op, en de rector staat voor mijn deur als ik nog niet eens wakker ben, oeps! Soit mij snel aangekleed, uitgenodigd op een ‘feest’ van hem tijdens het weekend: het afsluiten van de rouw voor een overleden familielid. Eerst is er een mis en daarna is het buffet & drinken. Je moet je voorstellen dat Van Loon je uitnodigt op zo’n gelegenheid, bij ons steevast enkel voor familie & vrienden. Hier is het gewoon een soort van feest, waarop je iedereen kan uitnodigen. Heel de hoogste staf van UNIKIS was ook aanwezig. Die laten de rector ook nooit met rust. Wel een goede avond, openlijk gebabbeld over vanalles en nog wat, van jeugdherinneringen over hervormingen van het onderwijs in de RDCongo, over het beheer van UNIKIS zelf, … . De rector was blijkbaar voorbestemd om priester te worden, tot zijn nonkel, die dacht dat dat betekende dat hij noodzakelijk ook eunuch moest worden, hem abrupt van zijn katholieke school weghaalde en in het athenuem heeft gezet! Hier worden de meeste kinderen streng gevolgd en wordt hun middelbare-schoolkeuze bepaald door de ouders, dat is misschien niet zo veel anders als bij ons. Erna worden bijna alle ‘kinderen’ wél de vrije keuze gelaten. De conclusie van het gesprek is dat er veel werk is. De rector zelf is zeer sceptisch t.o.v. de democratie hier en ziet het eerder negatief, hij wil liever een goeie dictator ;-). Wie weet heeft hij ook wel gelijk, een jaar of twee afwachten… ! Op het niveau van onderwijs is er zeer veel werk, momenteel springen universiteiten als paddenstoelen uit de grond (zelfs thuisonderwijs – in de RDC?), en ze geven allemaal diploma’s af, zogezegd met hetzelfde niveau?? De rector heeft er terecht grote twijfels bij. Dringend hervorming, regelgeving… !

Voor de rest ook een interessant gesprek gehad met Jean-Remy Makana, iemand die werkt voor de WCS (Wildlife Conservation Society) hier in Congo, in het reservaat Faune Okapi in Epulu. Een toffe gast die veel ervaring heeft in onderzoek in de RDC. Hij wil zich nu heroriënteren naar onderzoek, de WCS is meer conservatie-gericht. Hij was hier om de les ‘data-management’ te geven aan 1^e licentie biologie en dacht MS Access te komen geven. Groot moet zijn verbazing geweest zijn toen hij zag dat hier eigenlijk geen pc’s zijn (nochtans moest hij dat weten, hij heeft hier ook gestudeerd), de meeste studenten nog nooit een muis hadden aangeraakt en bij overmaat van ramp, was er geen elektriciteit de eerste week van zijn ‘les’. M.a.w., gedurende een hele week was het theorie ipv praktijk en dan, dankzij onze internetzaal die nu in orde is (werk van Juak & mij), hebben ze toch nog wat praktijk (Excel) kunnen geven, weliswaar in minder dan ideale omstandigheden.

In de overige tijd terreinwerk voorbereid, en voila, weer weg…

Terreinwerk Masako

Terug in Masako, ons beste veldstation van allemaal, alle comfort die je kunt wensen én rustig – op één kilometer van het dorp. Hier hebben we drie vangst/hervangst grids, alle drie worden ze tegelijk bemonsterd en ze geven naar goede gewoonte een 50-tal dieren per dag. Gedurende vijf dagen hebben we een goede missie uitgevoerd, met de vangst/hervangst van een groot aantal dieren. Ondertussen ook een aantal lijnen geïnstalleerd langs dewelke we wegvangsten gaan doen vanaf morgen. In Masako zijn de mensen alleen al te verwend door alle projecten die er sinds lang worden ingericht, dat maakt dat ze hun geld beginnen te reclameren nog voor het werk gedaan is. Het is erg eigenlijk. Niet te vergelijken met andere plaatsen waar we écht veel werk vragen en gedaan krijgen, hier hebben we niet eens veel gevraagd en relatief veel betaald. Ach ja, anders wordt het werk niet gedaan en je bent aan het werken op die mensen hun eigendom, dat is het probleem, dus je kunt ze niet tegen je in het harnas jagen!

Vandaag even terug in Kisangani, presentaties van collega’s van LEGERA. Morgenochtend vertrek ik terug naar Masako om de wegvangsten te volgen.

De wegvangsten verlopen verder goed, ook hier hebben we een 100tal specimens verzameld. Ondertussen heb ik tijd om enkele samenvattingen te schrijven voor een conferentie in de zomer, gelukkig want in Kisangani lukt dat minder goed, daar is altijd te veel te doen.

Kisangani: samenvattingen & voorbereidingen

Donderdagavond terug in Kisangani, normaal dinsdag terug vertrekken! Dat geeft me drie dagen in principe om alles voor te bereiden (twee terreinmissies tegelijk, één van een week en één van tien dagen waar ik zelf aan deelneem), er zijn een hele hoop samenvattingen te schrijven en er is een vergadering van LEGERA, dat belooft… !

Vrijdag aankopen doen voor de twee terreinmissies, in de loop van de dag verneem ik dat mijn brommer, die ik heb gekocht via de UAntwerpen, is aangekomen. We gaan hem ’s avonds halen in het depot van de vervoersfirma. Grappig, hij is aangekocht via een handelaar in brommers (tweedehands) maar wij gaan hem direct ophalen bij het depot van de vervoersfirma, zonder zelfs de verkoper in Kisangani de brommer heeft gezien. Soit, we testen hem ’s avonds en hij geeft een goede indruk, hij rijdt goed, er zijn een aantal kleine herstellingen af te ronden en daar beginnen we zaterdag aan, tegelijk met onderhoud van al ons ander rollend materiaal. Nog altijd zorg ik daarvoor, de rest van de mensen, zelfs als ze enkel met die brommer rijden, trekt zich de ballen aan van het goed functioneren van hun brommer, ongelooflijk! Zaterdag is het ook vergadering LEGERA voor de samenvattingen voor de conferentie. Veel discussie en veel problemen, het is bijna ruzie op de vergaderingen zelf de laatste tijd. Het laatste kwartier vult Dudu zelf met team-pep-talk, maar hij heeft zelf wel de techniekers weggestuurd die voor ons werken – begrijpe wie begrijpe kan. Tijdens het onderhoud van de brommer van een collega, hebben we een stuk vervangen dat brandstof lekte en normaal voorzien was voor mijn eigen brommer. Vlak na de vergadering vraag ik hem een nieuwe te kopen voor mijn brommer (2 $), en hij – die al een maand met die brommer rondchockt zonder hem ook maar één avond terug te brengen – zegt mij cool dat hij dat stuk niet heeft kapot gemaakt. Voila de teamgeest van Kisangani, onbestaande en dat zal ook nog wel een hele tijd zo blijven. Triestig.
Zondag volg ik een collega op terrein, 31 kilometer van Kisangani, om twee samenvattingen te schrijven van onderwerpen (met de pc op de schoot en een hele hoop belangstellenden) waarop we samen onderzoek doen of waarbij ik hem help bij de verwerking. Dat is ’s avonds gedaan als ik – moe maar tevreden – terugkom in Kisangani. Rest nog één taak: het samenbrengen van alle gegevens van de wegvangsten en opsturen naar een collega, die een andere samenvatting gaat schrijven. Dat is andere koek want mijn collega ontwijkt mij gewoon en uiteindelijk zullen we nooit samen werken vooraleer ik terug op terrein vertrek. Ik heb dus gewoon mijn deel gemaild en aan hem nu de rest… .

Maandag regent het pijpenstelen ’s ochtends. En dan komt er niemand aan op de faculteit! Je kunt het je niet voorstellen! Er zijn examens, de studenten druppelen binnen maar de assistenten die het examen moeten geven, dagen gewoon niet op. Stel je voor! Onze techniekers komen niet of in veel vertraging aan, ik begin één voor één de mensen op te bellen want ik heb nog heel wat te doen en er komt gewoon niemand. Als dat in België het geval moest zijn… ! En het straffe is dat ze er geen reden voor hebben andere dan dat ze nat worden. De wegen zijn in slechte staat maar ze hebben allemaal een goeie brommer gekregen (of ingepikt van het project) en ze hebben ook allemaal een goeie regenfraque. Triestig. We bereiden de laatste dingen voor, er wordt beslist om het vertrek van het eerste team een dag uit te stellen omdat het regent – maw omdat zij te laat zijn komen opdagen. Ik stuur twee mensen om 17u nog 71 km verder vanuit Kisangani om materiaal af te zetten (de weg is in goede staat, 1h20 reistijd). Ze gaan mijn collega’s nu vertellen dat ik hun onverantwoord nog zo laat op terrein op stuur, die op hun beurt tegen mij beginnen klagen. Terwijl zij eerst en vooral een halve dag of meer te laat op het werk waren! Ik ben razend, stuur iedereen naar huis en regel de camionette om ons ineens te gaan afzetten met alle materiaal. De dag erna ben ik nog steeds niet te genieten. Dinsdag vertrekt het eerste team, pakken we alles in voor ons eigen vertrek, ik stuur ’s nachts nog alle gegevens voor de samenvattingen in en woensdag vertrekken we dan met de camionette op terreinwerk – eindelijk weer weg van Kisangani!

Veldwerk Batianioka (PK71 route Lubutu)

Batianioka, 71 kilometer op de axe Lubutu (en niet 80), is altijd weer een ervaring op vele vlakken. Culinair, vangsten, uitstappen, er is altijd iets te beleven. Culinair was het deze keer weer een feest van allerlei verse dingen: bananen (klein & groot, zoet & bak), vis uit de Congo, mustafe (een soort van heel lekkere vrucht), varaan, aap, … . Gevarieerd dieet in elk geval. Ze hebben zelfs een krokodillenhoofd gekookt, maar daar hebben we niet van geproefd. Krokodil heb ik al meerdere malen gegeten.

De eerste nacht is de regen met bakken uit de hemel gevallen, Papa Isidoor, de eigenaar, is voor ons een huis aan het bouwen en gelukkig was het dak van palmboom-bladeren boven onze tenten al wel af. Alleen hadden we vergeten een regengreppel te graven. ’S Nachts is de voorraadtent/tent van het veldteam dus onder gelopen. Voor de vangsten heeft het vele regenen een grote positieve invloed gehad. De eerste dag 48 vangsten (ivm een 15tal met hetzelfde aantal vallen op een andere locatie) en de eerste dag van de wegvangsten hadden we ook 41 dieren te verwerken. Maw werk genoeg. Toch hebben we na een dikke week wat tijd gemaakt voor een uitstap tot aan de evenaar. Daar aangekomen, merkten we dat de toeristische aanduiding van de evenaar 430 meter verder staat dan de eigenlijke evenaar, tenminste volgens de GPS… . In ieder geval was het een plezante ervaring daar zoals de eerste keer, mentaal rustiger maar fysiek natuurlijk wat inspannender.

Terug in Kisangani

Terug in Kisangani en meteen het einde voor de volledige terreinmissies wat mij betreft. Nog een paar keer op en af, dat zal er nog wel inzitten, maar verder niet veel meer. Ik heb nog heel wat te doen: DNA stalen ordenen voor transport, specimens ordenen en klaarmaken voor transport, literatuur raadplegen, laatste afspraken maken voor de continuïteit en laatste organisatie, gegevens verwerken met een aantal collega’s, symposium informatica geven, iedereen nog eens uitnodigen voor een drink en dan is het bagage pakken en wegwezen. In exact twee weken vertrek in uit Kisangani. Vroeg vanochtend is het veldteam op terrein vertrokken voor een sessie CMR Masako, het werk moet doorgaan, ook zonder mij!

20 januari tot 23 februari – na de stilte/voorbereiden terreinmissies

Zoals ik zelf al wel gedacht had, heeft het werk de mogelijkheid om de blog aan te vullen ingehaald. Niet alleen dat, maar er zijn ook veel problemen met internet en vooral elektriciteit geweest. We hebben twee weken zonder elektriciteit op de faculteit doorgebracht, van tijd tot tijd ging ik wel ergens anders internetten. Dankzij gsm-connectie en generator heeft het mij nooit echt geblokkeerd.

In tussentijd is er vanalles gebeurd, maar niet zoveel interessant om te vertellen op de blog. Ik heb me vooral bezig gehouden met de organisatie van mijn terreinwerk en zoals ter verwachten viel in een Afrikaans land, is dat relatief moeilijk verlopen. De problemen zijn te veel om op te noemen en gaan van materiële aard over financieel, materiaal (beschikbaarheid) over human ressources (aantal techniekers), maar het zijn allemaal kleine dingen die ondertussen ook (zo goed als) allemaal opgelost zijn. Alleen heeft het mij wel een paar weken gekost. Inkopen doen voor het terreinwerk: in Kisangani verspil je soms een halve dag vooraleer je een bepaald product vindt tegen een goede prijs, zeker als blanke. Iemand anders de inkopen laten doen, denk je dan. Ik heb dat inderdaad geregeld aan onze techniekers over gelaten maar achteraf vaak vastgesteld dat het niet écht was wat ik wou maar dat ze vooral wat recreatie op de inkopen doen en dat loopt snel in de papieren! Dat zijn dingen die toch nog altijd niet uit dit land zijn verbannen, ondanks de goede intenties van Kabila. Zelfs binnen ons team is dat dus schering en inslag en ik heb me al veel moeite, te veel moeite, getroost om daar af en toe iets aan te willen veranderen. Ik heb ondertussen begrepen dat zonder recreatie hier niets vooruit gaat en het opgegeven om er nog veel aan te willen veranderen, dat is niet mijn taak. Je kunt gemakkelijk weken verspillen met inventarisatie, ik heb me daar een deel van de tijd boven vermeld mee bezig gehouden.

Verder gaat alles wel goed, binnen ons team lukt het allemaal wel, goede collega’s maar je moet toch wel het één en ander verdragen of weten van hun karakter, dat voor een deel wel degelijk zeer anders is dan de “gemiddelde Europeaan”. Al bij al denk ik dat het bij mij nog wel lukt, maar toch, soms heb ik er genoeg van. Dudu is een hele tijd serieus ziek geweest (malaria en tyfus).

Ik heb maman Alice naar huis moeten sturen, ze hield of wou zich niet houden aan de afspraak of de afspraak was niet goed, enfin, te veel problemen en ik had er eigenlijk genoeg van om daar mijn tijd aan te moeten besteden. Voor de rest heb ik nog een paar opmerkelijke dingen gegeten: porc-épic (stekelvarken), zeer lekker & speciaal vlees, heel aparte smaak; verschillende woudvruchten tijdens terreinwerk; gedroogd Cricetomys-vlees (een knaagdier ;-) ) – gefumeerd en veel te sterk naar mijn smaak; verse mangoest (lekker en niet te sterk), schildpad (ook moeilijk te beschrijven), krokodil (goed klaargemaakt door een maman van Basako, 300 km verder waar nog krokodillen in de Congo zitten).

In deze periode heb ik ook een aantal verkenningen gemaakt en de plaats gevonden waar ik, denk ik, mijn derde proefterrein kan opzetten. In de twee andere proefterreinen is het voorbereidingswerk bijna afgelopen. Als ik dit typ, ben ik in Masako voor een trainingssessie van de techniekers en de installatie van de grids. Grids van 100 bij 100 meter maken in primair regenwoud en jachères lijkt gemakkelijk, maar is het niet. Rechte lijnen en hoeken zijn na te streven maar relatief in dergelijk habitat. Ondertussen wordt je langs alle kanten aangevallen door vliegen, van de stekende en bloedzuigende soort. En je moet nog veel lijnen doen, elke keer meten dat het 10 meter is, stations plaatsen… bref, twee dagen hard werken per grid en daarna een week afzien want overal beten. Ondertussen gaat het terreinwerk hier verder en hoop ik alles georganiseerd te krijgen in de (korte) periode die me rest. 6 maanden lijkt lang, en is het ook voor mij, maar in een land als Congo stelt het niets voor. Ik heb moeten merken dat onderzoek hier niet gemakkelijk is. Om het met de woorden van Dudu te zeggen: in vergelijk met hier, is de Kalmthoutse heide als proefterrein een voetbalveld.
Internet was ondertussen ook uitgevallen wegens slecht beheer op de faculteit zelf. Daar hebben Juakaly en ik dan maar zelf een aantal stappen ondernomen om het zinkende schip te redden en gelukkig is ons dat ondertussen ook gelukt. Mits wat goed beheer, kan hier veel vooruitgaan. Momenteel werkt internet al terug, al heb ik er nog niet van kunnen proeven. Tegen de tijd dat je dit leest, is dat ongetwijfeld wel het geval. Ik hoop dat het verder goed gaat gaan nu.
Ik heb ook nog een conferentie bijgewoond van SOCECO (Société Congolaise des Ecologistes), een organisatie die zelf gecreëerd is tijdens die conferentie. Jammer dat er zoveel discussie was rond de statuten, eigenlijk is er wetenschappelijk zeer weinig gediscussieerd, gelukkig waren er wel wat interessante contacten, want voor mij was de rest niet veel interessants. Ik heb me tot grote vreugde van mijn collega’s veel bezig gehouden met het uittypen van de statuten tijdens de conferentie zelf, demonstratie van 10 vinger typen. Maar goed, ik heb toch even de ecologen van Congo aangesproken en ze weten op zijn minst nu dat ik hier in Kisangani werk.

Vanaf nu zal de blog allicht maar sporadisch aangevuld worden, niet alleen zal ik veel op terrein zijn, maar ik heb gewoon geen tijd meer om veel te schrijven.

23 februari tot 3 maart – Terreinwerk Masako

Het terreinwerk in Masako heeft wat tijd gekost want ik heb tegelijk met het traceren van twee grids de drie nieuwe techniekers vangst/hervangst aangeleerd. Enfin twee, een derde is op terrein met Mukinzi in het reservaat Yoko. De drie nieuwe techniekers zijn alle drie biologen, wat mij enorm de taak vergemakkelijkt, ze begrijpen veel sneller de mogelijke problemen en doelen van het onderzoek. We gaan proberen drie teams van twee techniekers te vormen, telkens een bioloog en een afgestudeerde van ISEA Bengamissa, te vergelijken met onze land- en bosbouwingenieurs. Ik denk dat het allemaal wel gaat los lopen zo. Er zijn wat klachten geweest over de manier waarop de wetenschappers de techniekers behandelen en over de condities op terrein en in Masako hebben we daar (te) lang over gediscussieerd, maar dat was nodig om alles te kunnen oplossen. Voor de rest heb ik het programma voor vangst/hervangst analyses aangeleerd aan alle techniekers en gaan we dat de komende maanden perfectioneren. Er resten er mij nog drie momenteel, jammer genoeg is de helft al gepasseerd. Gelukkig zijn in Masako beide grids wel gecreëerd, al heeft de grid in primair regenwoud ons veel kopzorgen bezorgd (lijnen die verkeerd vertrokken waren etc.). Ik heb pas nu een beetje door hoe je een grid maakt zonder al te veel afwijkingen in primair regenwoud, leren kost tijd zeker? De twee nieuwe techniekers waar ik mee gewerkt heb in Masako, vallen mij in ieder geval mee. Je voelt toch echt dat het mensen zijn met een ander opleidingsniveau.

4 maart – 9 maart: Kisangani

Een kort verblijf in Kisangani om een hele hoop zaken voor te bereiden en te regelen. Eerst hebben we het weerstation gemonteerd op het dak van LEGERA, dat zal de onderzoekers van UNIKIS toelaten om eerstehands weergegevens te hebben, direct in elektronische vorm. Ondertussen heb ik de collega’s uitgenodigd voor een avondje iets rustig te gaan drinken, dat ons heeft toegelaten om een avond de wetenschap te vergeten en te babbelen over een hele hoop dingen. Het internet is hersteld op de faculteit, grotendeels dankzij Juakaly & mij, nu maar hopen dat alles goed blijft lopen de komende maanden, maar persoonlijk heb ik er een redelijk goed oog op. Ondertussen probeer ik ’s avonds als ik wat tijd over heb, hoewel ik dat eigenlijk sowieso niet heb, te kijken naar de computers van het internetcafé dat bij ons op de faculteit geïnstalleerd is. Op het einde van mijn reis moet dat café autonoom kunnen werken, maar dat zal wel lukken, nog één avond stabiele stroom en dat is al in orde. Van stroom gesproken, dat is de laatste tijd in Kisangani precies redelijk stabiel. Natuurlijk, als ik terug gekomen ben van terrein, viel de stroom net uit & de dag voor ik moest vertrekken was het van hetzelfde, met andere woorden, SNEL (de elektriciteitsmaatschappij) doet het ervoor precies. Bon voor de rest hebben we een onderzoeksgroepsvergadering gehad voor LEGERA, zowat de eerste sinds zeer lang, denk ik, en min of meer op mijn aandringen, maar met de goedkeuring van iedereen. Op die vergadering, die drie uur heeft geduurd, hebben we een hele hoop kwesties kunnen bespreken en oplossen, onder andere een aantal problemen van alle doctoraatsstudenten op terrein. Een memorabel moment tijdens de vergadering: twee delegaties komen ons bezoeken, één van WWF en één van de UCL Louvain-La-Neuve met de rector van UNIKIS erbij. We zijn in volle vergadering, Dudu kan niet anders dan één van de delegaties te ontvangen maar wij weigeren onze vergadering op te schorten dus de delegatie van UCL komt naar boven met de vice-decaan. En zij begint ons voor te stellen eindigend met: “Et nous avons même un Belge”! Het is eens iets anders dan voorgesteld worden als lid van LEGERA, zoals ik voorgesteld wordt door Dudu ;-)! En je moest de reactie zien van één van de proffen die zijn ogen open trok als hij een witte man zag diep in de gangen van UNIKIS haha, het is niet te geloven eigenlijk.

10 maart – 18 maart: Terreinwerk Yoko

In het Yoko reservaat waren de grids in principe al ter plaatse. Maar na controle hebben we besloten één grid heraan te leggen, de andere moet ik morgen, op hoop van zegen, nog controleren! Ondertussen is de elektriciteitsinstallatie van het station door onze techniekers gebeurd en die laat mij toe om dit te typen. Niet dat je daar veel bij moet voorstellen, een generator en wat kabels en contacten, maar voor hier is dat al heel veel.

De Yoko is ook dé plaats voor pipi, een soort (vooral nachtactief) vliegend insect, opnieuw van het stekende en bloedzuigende soort en bovendien lekker klein, zodat je ze niet eens merkt, tot ’s avonds alles begint te jeuken natuurlijk. Dat hoort bij terreinwerk in een tropisch regenwoud.

Ondertussen hebben we de grids gecontroleerd en heraan gelegd waar nodig, gelukkig was dat snel gebeurd. In beide grids is de eerste vangstsessie ondertussen achter de rug, met goede resultaten, vooral in de reeds bestaande grid. Ook in de nieuwe zal het wel los lopen, maar daar zijn de dieren duidelijk nog niet gewend aan onze vallen en het aas. De eerste dag waren er twee dieren (op 100 vallen!), maar de laatste dag was het aantal toch al opgelopen tot 11. Ik heb de techniek van mijn collega’s verbeterd voor de vangst/hervangst en ze kunnen nu goed overweg met de pc (vooral het programma dat we gebruiken voor het ingeven van vangst/hervangst gegevens).

Zelf heb ik toch wat werk kunnen doen, ondanks het terreinwerk en de jeuk langs alle kanten. Een stuk van het eeuwigdurende artikel herschreven, weergegevens van het station gerangschikt in een excel bestand, … . De laatste avond hebben we ook een film getoond voor de kinderen hier (op de laptop) en de foto’s die we hier hebben genomen. Vooral dat laatste vinden ze plezant. Ik had voor iedereen ook een lekstok meegenomen.
Zelf heb ik geleerd hoe je rode bosmieren kunt tegenhouden: gewoon een lijn aanleggen van maniok-poeder en ze blijven op een afstand, werkt zeer effectief en kost niks!

Voila, morgen de laatste dag alweer en een gefaseerde terugkeer naar Kisangani, wie weet is er internet & elektriciteit tesamen zodat ik deze tekst op het net kan zwieren… . (en jawel er was licht, dus de blog is nog eens aangevuld!)

Januari 2007

Maandag 8 januari – Kisangani - voorbereiding terreinwerk

Organisatie van en doen van grote inkopen. Ik ga een stock aanleggen van materiaal zodat we daar telkens uit kunnen nemen ipv altijd te gaan kopen, wat tijd en (meer) geld kost. Ik doe dus in de voormiddag de nodige verkenning in de winkels om de beste prijzen te zoeken en daarna gaan we met de wagen alle inkopen doen. ’S Avonds stuur ik mijn techniekers op pad om de vangst/hervangst op te starten en ben ik uitgenodigd bij de rector/Iris om te blijven eten. Een tijdje later telefoon, platte band met de brommer (de techniekers)… . Vandaag in ieder geval geen vangsten!

Dinsdag 9 januari – Kisangani

Hoewel ik nochtans gevraagd had om ’s ochtends te vertrekken, zijn er tot een uur of 10 geen techniekers te zien. De eerste komt rond dat uur opdagen en pas een paar uur daarna de laatste die moest vertrekken. Ik maak er gebruik van om ook de stock medicijnen aan te leggen.

Op die manier stuur ik ze in de namiddag op, in de hoop dit keer geen platte band te hebben. ’S Avonds is de moto die ik hen gegeven had – na het maken van de platte band - weer een paar uur weg… het begint op te vallen dat elke keer als we een moto geven, die langer weg is dan nodig voor die boodschappen. ’S Avonds ga ik iets drinken met Marcel Bwama Meyi, CT van IFA Yangambi, die me wat meer duidelijkheid schept over heel de situatie ginder.

Woensdag 10 januari – Masako

Eindelijk toch naar het terrein. Ik ga in Masako verkenning doen om de plaatsen te bepalen waar we vangst/hervangst grids gaan plaatsen en definitief onderzoek gaan doen voor mijn doctoraat. Dat is daar in ieder geval goed verlopen. Ik doe het werk samen met de techniekers en Nicaise en corrigeer hier en daar. Daarna terug naar Kisangani, want ik wil de laatste nieuwtjes horen over Yangambi. Het blijkt dat er toch misschien een mogelijkheid zal zijn om te vertrekken, aangezien een team vertrekt naar Basoko en dat die onderweg in Yangambi zullen overnachten. Wij zullen dan deel uitmaken van het grote team zodat ‘ze’ zien dat we een groot wetenschappelijk team vormen en minder kans maken om ‘aangevallen’ te worden. ’S Avonds iets gaan drinken met Iris.

Donderdag 11 januari – Masako/Kisangani

Het is nog steeds niet zeker of we gaan of niet naar Yangambi, ik had eerst beslist om niet meer te gaan met al dat uitstel. Ondertussen geeft mij dat wel de gelegenheid om lang te overleggen met verschillende personen over een aantal nodige en dringende zaken. Ik maak ook een op en af naar Masako om het werk daar te controleren en een paar dingen te brengen naar ginder. Natuurlijk maakt de vertraging hier dat ik niet permanent in Masako aanwezig kon zijn, zoals ik had gewillen. Toch zeer jammer eigenlijk! Enfin, ondertussen is het vertrek naar Yangambi weer meer zeker, Dudu wilt dat ik gebruik maak van deze gelegenheid om te vertrekken.

Vrijdag 12 januari – Kisangani

Het vertrek naar Yangambi, normaal voorzien voor gisteren, dan voor vandaag, is nu uitgesteld tot morgen. Ik maak er gebruik van om de nodige papieren voor mij in orde te brengen. Daarna laat ik de brommer onderhouden voor de reis die in het vooruitzicht staat, er is een hele hoop te doen en de brandstof-inlaat is bijna helemaal toegeslibd… . Het was duidelijk hoog tijd! Ondertussen met Amundala verder gediscussieerd over onderzoek, Congo, vanalles en nog wat in ieder geval… . Zo’n onderhoud neemt gauw een uur of 2 in beslag (als je geluk hebt!) en je bent zo goed als verplicht om erbij te blijven of iemand te sturen, anders draaien ze je een loer (trouwens in veel Belgische garages jammer genoeg ook zo, alleen is onderhoud hier veel frequenter: onze terrein-beestjes zien dan ook serieus af hier.

Ondertussen dreigt de afreis naar Yangambi later plaats te vinden want de wagen is er niet om de spullen naar de pirogue aan de kant van de Congostroom te brengen. ’S Avonds is toch alles geladen geraakt en het ziet er naar uit dat ze morgen gaan vertrekken – tenminste als er geen dingen gestolen worden vannacht, iets waar de collega’s nog niet zo zeker van zijn (vorige keer namelijk ook gebeurd). Daarenboven zijn er blijkbaar problemen met het beheer van de stock hier, de techniekers slagen er niet in om dat naar behoren te doen (of slaan zelf dingen achterover). Ik denk dat het een combinatie van beide is. In ieder geval moet stock beheer op één of andere manier, ik weet nog niet goed hoe, hier veel beter georganiseerd worden. Ik ga een paar dingen zelf in de hand nemen om te kijken of het dan wel lukt (misschien lukt het dan juist helemaal niet meer!).


Zaterdag 13 januari – Kisangani - Yangambi!

Voila eindelijk voor mij vertrekken naar Yangambi. Ik ben benieuwd! In ieder geval niet zonder vertraging: ’s ochtends moest er nog een lading equivalent aan 2 moto’s naar de pirogue gebracht worden. Maar vooraleer ik en Célestin daarvoor zorgen, horen we dat er ’s nachts een vuur geworpen is in de pirogue. Gelukkig is er niet te veel afgebrand, een lege bidon en een reddingsvest. Maar als ik je schets dat er in dat spel voor een paar honderd liter brandstof zat, kun je je wel voorstellen welke enorme catastrofe door puur toeval vermeden is geweest. Ik mag niet denken aan de gevolgen van zo’n catastrofe voor al ons verder onderzoek… . Enfin bon, we brengen de spullen naar ginder & keren terug om onze eigen bagage op te halen. De heenweg is goed verlopen, geen enkel probleem gehad, maar de weg en vooral de (soms gewoonweg onbestaande) bruggen zijn in heel slechte staat. De weg zelf gaat nog tot aan een stuk wat de UNOPS (genie van de Verenigde Naties) aan het heraanleggen zijn. De logica van die mannen slaat voor mij alles, ze gooien alles wat ze uit de aan te leggen greppels halen op de weg zelf, zonder zelfs een doorgang in het midden te laten. Zogezegd moet dat zo van de ‘ingenieur’ om dan af te platten en zo het water te laten aflopen. Bij regenweer is er door dit stuk gewoonweg niet door te geraken. ’S Avonds maken we kennis met Bily en Dimanche, twee assistenten van IFA Yangambi die er per toeval ook verbleven tijdens onze dagen daar om de tweede zit te organiseren. Zij hebben ons Yangambi leren kennen. En ik kan je verzekeren, het is vrij ongelooflijk wat daar allemaal staat, m.a.w. wat wij daar hebben achter gelaten… . Hopen gebouwen, een voorbeeld: een toneelzaal met stoeltjes alla cinema, een zwembad & danszaal in open lucht. Een onderzoeksinstituut met prachtige (in de tijd toch) labo’s en educatief materiaal, een KMI in Congo die nog elke dag metingen doen met stock aan opnamepapier uit de koloniale tijd!

Zondag 14 januari – Yangambi

Bezoek aan een mooi primair regenwoud vlakbij de weg. Een mooie plaats maar jammer genoeg is de weg naar Yangambi in te slechte staat om zelfs maar te denken aan maandelijks vangst/hervangst onderzoek. Jammer ook want de infrastructuur is er bijna perfect: het huis van de rector is ongelooflijk, inclusief een zicht op de congostroom dat nu jammer genoeg door planten is overgroeid. Binnenin comfort dat in Kisangani vaak ondenkbaar is… allemaal uit de koloniale tijd maar relatief goed bewaard en niet geplunderd of verwoest door oorlog zoals hier in Kisangani, alleen allemaal vervallen.

Maandag 15 januari – Kisangani – Yangambi

Terugreis zonder veel noemenswaardige problemen. Onderweg wel een paar omgehakte bomen op het stuk in onderhoud. Blijkbaar wilden ze ons tegenhouden omdat ze dachten dat ik UNOPS was en de lonen kwam uitbetalen… . Soit!

Dinsdag 16 januari – Kisangani

Herstellen van mijn ondanks alle voorzorgen toch geïnfecteerd geraakte pc. Gelukkig is alles terug in orde, na een hele dag te zitten zoeken op internet. Voor de rest niet veel nuttig meer kunnen doen, was al een eind in de namiddag tegen dat het in orde was. Nog opgeruimd en het materiaal dat is terug gekomen van Masako bekeken.

Woensdag 17 januari – verkenning CFA

Een verkenning om te kijken of ik dichter bij Kisangani toch niet kan werken voor de derde vangstplaats. Na anderhalf uur afzien in de warme jachères, komen we in een mooi stuk primair regenwoud. Het is een optie maar geen evidente. Mijn collega is moe bij het terugkomen, bij mij valt het eigenlijk nog mee; ik was moe tijdens de wandeling maar daarna vrij snel gerecupereerd. Jammer genoeg is het werken daar niet zo simpel: in het dorp van ontvangst, op de linkeroever van de Lindi, is de ontvangst hartelijk. Ze willen ons gerust begeleiden en later ook ons team een onderkomen geven als we daar gaan werken. We steken met hen de Lindi over en dan komt het boven dat het dorp aan de andere kant van de oever aan een andere stam behoort. Dat is in Congo nog altijd een zekerheid voor gepalaver. En inderdaad, we worden tegen gehouden door de chef du village met zijn attestation dat hij wel degelijk de baas is daar en veel op en af gevloek tussen linker- en rechteroever bewoners.

Na een korte uitleg en het tonen van ons attest, vertrekken we toch, met de originele gidsen van de linkeroever. Maar als we zouden beslissen om daar te werken, moeten we goed overleggen met beide groepen, dat is nu al duidelijk! Want zogezegd behoort het woud zelf aan de linkeroever! Complexe situatie… ! Dat maakt het allemaal doenbaar maar moeilijk, ik hou mijn beslissing in beraad.

Donderdag 18 januari – Kisangani

Dudu had ons woensdagochtend bijna tegen gehouden want mijn promotor had laten weten dat er een verslag van ons project gemaakt moest worden. En met het halve team in Basoko, waren wij het favoriete doelwit natuurlijk. Mijn collega heeft hij effectief weerhouden van terreinwerk, maar mij durfde hij denk ik niet hier houden, hij zag ook wel dat ik vastberaden was om te vertrekken (we waren trouwens al twee uur te laat en als je op de middag hier moet wandelen, kan ik je verzekeren dat je even vloekt voor je eraan begint). Soit, vandaag dan maar mijn deel aan het verslag toegevoegd en mijn collega’s waren tegelijk met hun deel bezig. Ik had afgesproken om het ’s avonds af te hebben… . Ondertussen aan Iris ons museum laten zien en zelf eindelijk ook de tijd gehad om het rustig te bekijken. Het is eigenlijk een prachtig ding met een enorme collectie aan biologisch materiaal (schedels, skeletten, op sterk water bewaarde dieren)… die helemaal aan het vergaan is wegens gebrek aan behandelingsproducten. ’S Avonds was het stuk verslag van mijn collega’s natuurlijk niet af. Ik heb dan maar genomen wat af was en zelf alles samengevoegd en vrijdagochtend op de bureau van Dudu gedeponeerd.

Vrijdag 19 januari – Kisangani

’S ochtends leest Dudu het verslag na. Mijn versie, tot ik vijf minuten weg ben om iets te gaan halen. Als Dudu nagelezen heeft, besef ik pas dat mijn collega’s in die korte tijdspanne hun versie hebben afgeprint en die aan Dudu gegeven als ‘definitieve’ versie. Ik moet zeggen dat ik vrij razend was. Ik heb dan maar gezegd dat ze het zelf konden afmaken. Daar is Jean-Claude dan ook aan begonnen en ik ben de stock eens tegoei gaan inventariseren. De laatste tijd hoor ik van alle kanten dat er materiaal verdwijnt en de ene beschuldigt de andere (techniekers en onderzoekers). Ik vrees dus dat ik (een deel van) het materiaal een tijdje zelf zal moeten beheren, ook alleen al om ze te laten zien dat ze er toch meer tijd in moeten steken. Het kan niet dat ze op een dag vaststellen dat er geen formol meer over is zonder dat er een verklaring is waarom er zoveel kg verbruikt is de afgelopen maanden… . Ik zal wel zien hoe dat loopt verder.
Als ik terug op de bureau kom, is het verslag nog altijd niet af. Erger nog, de persoon die het moest afmaken is weggeroepen door Dudu. Uitstel voor de zoveelste keer… . Ik heb het dan maar afgemaakt, rekening houdende met zijn aanpassingen en die van Dudu, en opgestuurd. Anders was het allicht nog in dagen niet afgeraakt. Soit, het is af en opgestuurd.
’S avonds met Iris gaan zwemmen in een écht zwembad in Kisangani, in hotel Palm Beach! Een mooi zwembad en een echt deugddoende zwembeurt! Zalig met dit weer (30 graden, hoge luchtvochtigheid).

Zaterdag 20 januari – verkenning route Lubutu

80 kilometer op de weg Lubutu gedaan op zoek naar primair woud niet te ver van de weg. Daar heb ik een mooi woud gevonden op nog geen 10 minuten van de weg. Ik was blij dat te vinden maar de eigenaar van de concessie was er niet. Maandag gaan we terug en kopen we alle muizen die ze gevangen hebben voor 150fc / stuk (25 dollarcent). Ik ben zeer benieuwd wat we gaan vinden en of we maandag kunnen overeenkomen met de eigenaar. Het is volgens mij een goede kanshebber voor de derde vangstlocatie.

Maandag 1 januari – Nieuwjaar Bis

’S namiddags (tot de avond) uitgenodigd bij Sylvestre thuis, een hele belevenis. Interessant te zien hoe iedereen hier Nieuwjaar viert. Veel mensen doen een soort van toer voor zover ik het begrepen heb, om dan hier en daar een graantje mee te pikken van de feestdis. Op zich niet veel anders dan bij ons volgens mij, alleen durven wij minder ‘op den bots’ langsgaan en bellen we meestal wel eerst en dat een aantal dagen op voorhand. Een hoop mensen, eerst en vooral natuurlijk de vrouw Florence en 5 kinderen, maar ook collega’s, studenten (die hier beschouwd worden als hulpje en manusje-van-alles, daar kunnen sommige studenten nog iets van leren bij ons ;-), kennissen en buren passeren de revue. Dit allemaal in een heel aangename sfeer, ik heb ervan genoten. Eerst hebben we gegeten, heerlijk konijn met een groot aantal lekkere smoutenbollen als voorgerecht (alleen die mayonnaise erbij???). In ieder geval was het echt lekker. Daarna bezoek van een aantal afgevaardigden van de provincie gedetacheerd in de nieuwe regering om de nieuwe provincies in te stellen (Congo krijgt 25 provincies ipv de bestaande 14). Eerste kennismaking met Congolese democratie. Amaai mijn botten… . Ten eerste was de sfeer ineens weg en ten tweede, zoals achteraf bevestigd door Sylvestre en andere genodigden, zitten er toch serieuze sukkels bij ! Ach ja, het heeft zijn tijd nodig natuurlijk maar echt aangenaam was dit – gelukkig maar half uurtje – niet. Erna terug beter en discussie over de doodstraf en de (Amerikaanse) politiek met Célestin Danadu & zijn vrouw Justine en een kennis. Enfin ook dat was interessant en fijn om te doen en te horen hoe mensen tegenover politiek staan – in het algemeen is het zoals overal: veel verdeelde meningen, maar iedereen wil hier wél vooruit!

Dinsdag 2 januari – Kisangani, tweede nieuwjaarsdag

Geen elektricteit. En dan gaat alles véél trager, ook natuurlijk omdat het tweede nieuwjaarsdag is. Ondanks dat, toch veel gedaan vandaag – kant organisatie – en een stuk artikel verbeterd, nog een stuk te gaan jammer genoeg. ’S Avonds beloofd aan de kinderen om nog een film te tonen en overdag de generator al klaargemaakt. ’S Avonds is de stroom gelukkig terug gekomen, dat maakt het gemakkelijker natuurlijk. De reacties van de kinderen zijn ongelooflijk plezant, zeer enthousiast, volgende keer moet ik eraan denken om dat eens te filmen.

Woensdag 3 januari – 45 km route Bengamissa

Verkenning nummer 2, naar het stukje woud dat we de vorige keer hebben gevonden op het einde. Dudu & Nicaise gaan mee. We hebben er een mooi bos gevonden maar jammer genoeg is het niet enorm groot, zo’n 500 op 1000 meter en staat het ook nog eens deels onder water, zelfs nu nog, in het droge(re) seizoen. Dat betekent dat we er niet echt gaan kunnen werken. Bij het terugkomen uit het bos, verliest Dudu zijn evenwicht op een boomstronk en valt hij in het water. Gelukkig niets ergs voor de rest. Ondertussen komen ze ons zeggen dat er een ‘chef’ en een politie-agent ons staan op te wachten in het dorp. Bon, we zullen wel zien. Aangekomen in het dorp, zetten we ons neer en vraagt de politie-agent inderdaad dat ik bij hem kom. In plaats daarvan, laten we ze tot bij ons komen. Wat blijkt? Een (dronken) bosexploitant (een Congolees) heeft onze drie brommers zien staan en geïnformeerd en omdat de dorpelingen niet goed wisten wat we daar kwamen zoeken (en de GPS en fototoestel gezien hadden), dacht de pipo dat we het tropisch hardhout in ‘zijn’ regio zouden stelen. Enfin een hele cirque waarbij die man iedereen, inclusief ons, ophitste; terwijl hij er compleet niets mee te maken had en compleet geen legitimiteit had. Zelfs de politie-agent begon erdoor verveeld te geraken. Uiteindelijk hebben we meer dan een half uur gepalaverd voor niets, waarbij Dudu zelfs kwaad geworden was, niet zijn gewoonte nochtans. Nicaise en ik zijn eerder kalm gebleven. Gelukkig kwam er ook een student van de universiteit voorbij die blijkbaar verkozen was in de regio en die iedereen heeft uitgelegd wat we daar juist kwamen doen. Enfin uiteindelijk zijn we gewoon vertrokken zonder iets; de politie-agent en de agitator zijn ons nog voorbij gereden op de moto naar Kisangani, maar daar heb ik niets meer erover gehoord, uiteraard. ’S Avonds nog een goeie babbel gehad met Dudu over mijn doctoraat bij een paar pinten.

Donderdag 4 januari – Kisangani

Gewoon bureauwerk, niet veel speciaals vandaag. Eindelijk wel nog eens een versie van het eeuwig voortdurende artikel af, we hopen deze keer weer dat het in orde is, wie weet… (ondertussen weet ik dat het niet zo is). ’S Avonds in principe nieuwjaarsfeest met labo maar het komt er niet van (geraakt niet georganiseerd…). Morgen beter!

Vrijdag 5 januari - Kisangani

Voorbereiden van de trip naar Yangambi morgen. ’S Avonds effectief nieuwjaarsfeest van het labo – een beetje wel op mijn initiatief. Ik moet zeggen, ik heb me goed geamuseerd, en ik had niet verwacht dat het zo zou lopen… iedereen was ’s nachts zo goed als lazurus, Dudu incluis. Ik ben al blij dat iedereen veilig thuis is geraakt. Echt laat was het niet want we moesten de dag erna vertrekken, trouwens met één van de genodigden, ik had nooit verwacht dat dat ging lukken.

Zaterdag 6 januari – Yangambi – Kisangani

Ik had het nooit verwacht maar stipt om half negen staat Bruno aan mijn deur, één van de techniekers die met ons meegaat naar Yangambi. Ons is Marcel, doctoraatsstudent van IFA Yangambi, Iris en ik. Enfin dat was het plan. Bijna zijn we weg, als Dudu belt dat we niet kunnen gaan om veiligheidsredenen. Niet alleen een teleurstelling, ook een streep door de rekening van de plannen. Dudu is niet warm dat we daar gaan werken; hij heeft me verteld over de vele problemen die er in Yangambi zijn momenteel. Er wordt veel gestolen, vooral elektriciteitskabels, en daarbij zijn mensen van IFA zelf betrokken waartegen Dudu een aantal tuchtmaatregelen heeft genomen. Ik heb die dag met veel mensen gebabbeld en blijkbaar is er inderdaad onveiligheid in Yangambi maar ik heb nog van niemand een echt goede reden gehoord. Bovendien zegt Marcel, die het goed kent daar, zelf dat hij geen probleem ziet. We hebben Dudu nog geprobeerd te overtuigen maar dat is niet gelukt. Het ambetante aan heel de zaak is dat ik niet weet wat de echte oorzaak is. Ik kon alleen maar denken dat Dudu door zijn maatregelen schrik had dat een aantal mensen zich tegen ons gingen keren. Maandagochtend hoor ik van Emani wat er écht gebeurd is: er is een NGO die voedselhulp heeft verdeeld in de regio als gevolg van de recente overstromingen. Maar die hulp is slecht verdeeld waardoor er strubbelingen waren tussen verschillende bevolkingsgroepen of dorpen. De politie is tussen gekomen en heeft een paar keer in de lucht geschoten om de gemoederen te kalmeren. Ik ben blij dat het niets te maken had met de diefstallen en ik ga aan Dudu de toestemming vragen om alsnog te vertrekken het volgende weekend. Ik ben toch benieuwd naar het regenwoud daar.

In plaats van te vertrekken naar Yangambi, hebben we dan maar een rustdag ingelast. Ik ben met Iris ’s avonds iets gaan eten in de stad en daarna heb ik haar thuis afgezet, nog al laat, waardoor ik de dag erna moest horen dat de rector van de universiteit bij wie ze logeert, blijkbaar dacht dat ze niet thuis gekomen was. En dan had hij hier aan één van mijn collega’s gevraagd: ‘Ou sont tes amis?’ Grappig in ieder geval, de mensen denken hier zoo snel dingen, en dat gaat niet enkel over koppels; maar zoals je al kunnen lezen hebt ondertussen, ook over blanken in het algemeen. Ik ben zo al diamantair geweest, priester, prospector van Afromosia (tropisch hardhout), MONUC/VN, … . Het maakt het er soms niet gemakkelijker op!

Zondag 7 januari – Kisangani

Laat opstaan en een rustdag. ’S Voormiddags bezoek aan de buren (Juakaly) en ’s namiddags met Iris naar de zoo van Kisangani. Hetzelfde plaatje als in Kinshasa, zei het met (allicht gelukkig) minder dieren: een baviaan, een mangoest & een chimpanzee. Vooral die laatste moet compleet getraumatiseerd zijn. In een kleine kooi (zei het groter dan die van de baviaan) maar vooral werd het beest constant getreiterd met al dan niet eten geven. Enfin soit, dierenrechten is uiteraard iets waar ze hier gewoon geen tijd in kunnen steken. Ik was al blij dat ze nog eten kregen. Het strand van de zoo blijft een mooie trekpleister, rustig, je wordt er niet lastig gevallen, er is niemand die je iets vraagt, en je hebt een mooi zicht op de rivier Tshopo. ’S Avonds mijn voorbereidingen al wat gemaakt voor terreinwerk, ik ben benieuwd of we weg gaan geraken maar ik heb er een goed oog op.

Gelukkig Nieuwjaar aan iedereen! Ik profiteer van een vrije dag om mijn dagboek bij te werken en online te brengen... iedereen veel succes met het verwezenlijken van zijn dromen tijdens 2007... !

Maandag 25 december – Kisangani

’S ochtends eerst naar de kathedraal voor de Kerst-mis. Deze keer geen architecturale rariteiten, duidelijk een kerk gebouwd tijdens de koloniale tijd (erg dat je zoiets moet schrijven). Ik had de dienst zelf wat geanimeerder verwacht eerlijk gezegd, ook al was er wel life zang & percussie. Maar goed, het was wel goed om het eens gezien te hebben. Het was trouwens aartsbischop Monsengo zelf die de mis voordroeg. Monsengo is een man die heel wat op het palmares heeft, ook in de politiek, hier in Congo.

Daarna zijn we bij Dudu uitgenodigd, feest ter ere van zijn dochter Donna die aan het middelbaar is afgestudeerd. In ieder geval was het een plezante namiddag & avond, bijgepraat met de rector van UNIKIS (die ik nog steeds niet gaan begroeten was – amaai – shame on me!). Ook kennis gemaakt met Iris, een logopediste uit Gent die hier na haar studies een paar maanden komt werken. Er zouden meer mensen zoiets moeten doen… .

’S avonds nog wat gebabbeld met Juakaly, een aantal praktische zaken geregeld maar het ook gehad over de zeden in Congo. Grappig in ieder geval! Wat minder grappig is, is dat HIV/AIDS hier ook een serieus dodelijke factor is. Zelfs binnen de universiteit, vooral dan voor de vrouwen, die vaker het slachtoffer zijn van seksueel ‘gebruik’ door proffen bijv. die anders geen punten willen geven… . Dan maar hopen dat condooms van goeie kwaliteit gebruikt worden… . Pffff ik wordt er triest van als ik eraan denk, maar het is voor sommigen de realiteit hier, gelukkig is het op de faculteit wetenschappen hier een absolute minderheid van de lesgevers die er zo’n praktijken op nahouden… . Céline zal wel weten wat ik bedoel… .

Dinsdag 26 december – Kisangani

Het lijkt zo eenvoudig: zoek 3 x 100 meter touw en een grote ijzeren plaat om in stukken te knippen (markeren van mijn vallen). Zoek daarnaast nog een zak houtskool voor als de elektriciteit uitvalt. Je begint te winkelen en merkt dat het niet zo eenvoudig is. Je gaat winkels en winkels af, de ene heeft niet wat je zoekt, de andere wel maar te duur, je wordt van hier naar daar verwezen… kortom; veel winkels hebben min of meer hun specialiteit maar de voorraad is afhankelijk van dag tot dag. Er zijn ook wel hoeken waar bepaalde winkels naast elkaar gevestigd zijn, maar eerlijk gezegd is het toch nog altijd serieus zoeken – ook voor mijn collega’s die vaak ook niet weten waar je dat kan vinden. Bref, beginnen met winkelen om 11u is eindigen om… 15u! Daarna samenzitten met de leden van het labo rond antivirus, hoognodig hier. Alleen, diegene die ik uitgekozen heb, blijkt niet zo efficiënt en laat een virus door op een computer… hopla opnieuw beginnen. Dus nu eerst zoeken naar een goed programma voor ik verder ga. Iets voor ’s avonds ooit eens.

Woensdag 27 december – Masako

Een dagje naar Masako met Typ (assistent op labo maar komt eigenlijk niet buiten, eerder secretaris). Hij kon op die manier eens genieten van het terrein. Naar het station met een korte stop om te kijken naar de werken aan de school op weg naar Masako, waar ze eindelijk na jaren stil liggen terug aan begonnen zijn. Het schiet nu goed op, binnenkort zal ze af zijn. In Masako ben ik met de brommer eens serieus doorgereden tot in het primair woud om te kijken hoe de staat van de weg was & waar ik eventueel een grid kan plaatsen in primair regenwoud, dat stelt in ieder geval geen probleem.

Donderdag 28 december – Masako

Vandaag een dag vrijaf van het werk, toch overdag. Voormiddag nog gewerkt op de bureau (totdat de stroom terug uitvalt) en dan vertrokken naar Masako met Iris. Een recreatief uitstapje, maar ondertussen heb ik ervan geprofiteerd om onze vangst/hervangst grid in het secundair regenwoud van Masako te gaan bekijken. In ieder geval was het plezant om nog eens Nederlands te spreken, maar we hadden het allebei moeilijk om te spreken zonder Franse woorden of zinnen ertussenin. Wat moet dat bij mij geven na zes maanden?!

’S Avonds terug in het guesthouse gegeten en internet geraadpleegd op de faculteit, dat is voor Iris een pak moeilijker als voor mij (verder van hier af, terwijl ik maar 100 meter moet lopen tot aan de bureau en de sleutel altijd bij heb). Nadat ik Iris thuis heb afgezet, herstellen van de toch geïnfecteerde computer van Juakaly (ondanks nieuwe antivirus! Bah).
Soit het was een leuke dag, maar al die computerperikelen! … . Morgen ben ik heel de dag weg op terrein, gelukkig!

Vrijdag 29 december – Bengamissa

Terreinverkenning op zoek naar primair regenwoud boven Kisangani. Verdorie ik ben het toch echt niet meer gewoon, maar de gewoonte komt rap terug. Eerst naar het ISEA Bengamissa, een hogeschool landbouw-ingenieur & bosbouw. Triestig om te zien, de gebouwen staan er maar dat is dan ook alles. We hebben heel weinig tijd gehad jammer genoeg omdat we natuurlijk niet daar waren voor beleefdheidsbezoek, maar van de paar stukken die ik gezien heb, zijn het prachtige – maar lege – gebouwen. Er zijn nauwelijks 30 studenten voor een infrastructuur van enkele honderden, er is geen elektriciteit, geen water, en de weg ernaartoe is in slechte staat. Voor mij een eerste keer met de moto op relatief slechte weg en dat was toch wennen (tegenwoordig wel met helmen, het is nodig!). Enfin er is uiteindelijk niets gebeurt en de terugweg ging al veel vlotter. Op de terugweg dan toch twee stukken woud gevonden, waarvan één een mogelijke kandidaat voor mijn onderzoek, niet té ver (45 km) maar ook niet echt groot (10 hectare). We moeten het nu tegoei gaan verkennen woensdag volgende week. Met de uitnodigingen rond oud/nieuw kan het moeilijk eerder.

Zaterdag 30 december – Kisangani

Vandaag ’s ochtends wat werk gedaan rond mijn gegevens, vooral met collega Nicaise. Namiddag/’s avonds waren we (Iris & ik) uitgenodigd bij Katuala thuis voor een rustige maar plezante avond van discussiëren en babbelen. Hij wou het liefst op die dag doen, aangezien erna met Nieuwjaar allicht iedereen bezet zou zijn… . Wat op dat moment nog niet het geval was, maar Iris nodigt me erna uit om Nieuwjaar te gaan vieren bij de rector thuis, waar ze zelf woont.

Zondag 31 december – Oudjaar

Het is zondag, dus voor mij bijna altijd rustig. Wel wat gewerkt maar toch niet te veel ;-). ’S Avonds dan bij de rector thuis Nieuwjaar gevierd. Echt veel Nieuwjaar vieren, op zijn Belgisch – Bourgondisch, doen ze hier niet; vooral bij gebrek aan financiën. Het feest bij de rector was op aansturen van Iris georganiseerd. Maar ik heb me goed geamuseerd moet ik zeggen, eerst met babbelen met de rector & Iris, daarna met dansen (enfin wat mij betreft niet zo veel maar goed). Als we rond de tafel zaten, zegt één van de andere gasten: “de dansvloer is voor vrouwen, de mannen hebben het recht om te kijken met hun ogen”. Na een paar liedjes riskeer ik het toch om tot daar te gaan, ik vond het toch zonde om rustig te blijven zitten op een stoel en ik heb er geen spijt van gehad. Hélemaal op het einde, tegen half drie, kwam zelfs de rector op de dansvloer tijdens iets wat een Congolese slow moest voorstellen (met een ritme waar ik niet echt een slow in herken maar goed). Grappig om te zien. Er is een groot verschil tussen de leeftijd van de rector & zijn vrouw, niet altijd even gemakkelijk natuurlijk, zij wil graag dansen, hij wil liever met rust gelaten wordt. En zoals hij zelf zei: “Moi, je ne décent jamais en ville”… wegens de drukte jammer genoeg voor hem. Het is niet gemakkelijk rector te zijn van UNIKIS.


Maandag 1 januari 2007 – Nieuwjaar

Vrije dag, ik maak er gebruik van om uit te slapen eerst en vooral. Daarna aan het rondvragen wat iedereen (collega’s van het labo) gedaan heeft, enkele voorbeelden: “bidden/zingen/dansen tot half vijf ’s nachts”; “zitten kijken naar de mensen op straat en erna rond 23u toch even afgezakt naar de stad”, “iets gedronken en bijgebabbeld”. Enfin echt vieren is er tot nu toe niet echt bij – toch niet in onze ogen tenminste. Vandaag komt er gelukkig wel weinig volk tot hier (het is vrijaf!), maar zelfs dan maken de mensen gebruik van de aanwezigheid van stroom – problematisch de laatste dagen - om hun mail na te komen kijken! Straks feest bij Sylvestre Gambalemoke, ik ben benieuwd! Voor woensdagavond is er op mijn aansturen iets te doen met de collega’s van het labo.